Ngân hàng Thế giới (WB) vừa công bố Báo cáo điểm lại và cập nhật tình hình kinh tế Việt Nam tháng 3/2025 với chủ đề “Hành trình bứt phá chuyển đổi sang xe điện tại Việt Nam”. Báo cáo một lần nữa khẳng định, việc chuyển đổi xanh trong lĩnh vực giao thông là một bước quan trọng trong mục tiêu Net Zero vào năm 2050.
Theo thống kê của WB, năm 2021, ngành giao thông Việt Nam thải 32,9 triệu tấn CO2 tương đương (CO2e), chiếm 7,2% tổng lượng khí phát thải nhà kính của cả nước trong kỳ kiểm kê gần nhất. Theo WB, lượng phát thải từ ngành này dự tính tăng gấp 10 lần vào năm 2050 nếu Việt Nam không có hành động.
Được biết, để giảm lượng phát thải này, Chính phủ Việt Nam đã ban hành Quyết định 876/QĐ-TTg vào tháng 7/2022, trong đó đặt ra những mục tiêu quan trọng cho quá trình điện hóa giao thông.
Cụ thể, đến năm 2030, 50% phương tiện giao thông đô thị và 100% xe buýt, taxi nội đô sẽ sử dụng năng lượng điện. Xa hơn, đến năm 2050, toàn bộ phương tiện giao thông đường bộ dự kiến sẽ chuyển sang sử dụng năng lượng xanh.
Theo đại diện WB, năm 2022, có 72,16 triệu xe hai bánh đăng ký, chiếm 94% tổng số phương tiện, tương đương 518 xe trên 1.000 dân, trong khi ô tô chỉ đạt 22 xe trên 1.000 dân. Tỷ lệ hấp thụ E-2W sẽ đóng vai trò dẫn dắt trong xu hướng chuyển đổi này, vốn đã diễn ra từ năm 2014.
Đối với ô tô, để đạt mục tiêu hấp thụ xe điện (EV), doanh số bán tại Việt Nam cần tăng từ 500.000 xe năm 2022 lên 1,5 triệu vào năm 2030 và 7,3 triệu vào năm 2050. Tổng nhu cầu thị trường xe điện có thể đạt trên 7 triệu xe giai đoạn 2024-2030 và 71 triệu xe giai đoạn 2031-2050. Sự phát triển này sẽ thúc đẩy toàn bộ chuỗi giá trị xe điện, từ sản xuất, pin, hạ tầng sạc đến bảo trì, tái chế.
Dù tiềm năng và dư địa lớn, nhưng theo đánh giá của các chuyên gia từ WB, xe điện tại Việt Nam vẫn phải đối mặt với nhiều thách thức, đặc biệt là triển khai mạng lưới các trạm sạc công cộng để tối ưu hiệu suất chi phí, trong điều kiện tỷ lệ cơ giới hóa đối với xe ô tô hiện vẫn đang còn thấp. Ngoài ra, giá thành vẫn khá cao so với thu nhập trung bình của người dân và tâm lý e ngại về độ bền, phạm vi hoạt động của xe điện.
Theo đó, để đẩy nhanh điện hóa trong phân khúc xe máy, nhóm chuyên gia WB khuyến nghị Việt Nam thực hiện các tiêu chuẩn an toàn, sử dụng pin hiệu suất cao và mở rộng trạm sạc, dịch vụ đổi pin. Bên cạnh đó, cần có các hỗ trợ về tài chính để bù đắp chi phí ban đầu như ưu đãi vốn vay nhằm giảm mức chênh lệch giá giữa xe điện và xăng.
Kích cầu cũng là một động thái quan trọng thúc đẩy chuyển đổi sử dụng xe máy điện. Chuyên gia WB cũng gợi ý việc cấm sử dụng xe máy có bàn đạp dùng động cơ đốt trong từ năm 2027 và xe mô-tô hai bánh từ năm 2030, bắt buộc chuyển sang sử dụng xe điện hai bánh thuộc sở hữu Chính phủ làm xe ôm hai bánh. Bên cạnh đó, giao chỉ tiêu bắt buộc về doanh số bán xe điện hai bánh lên lần lượt 40 và 80% vào năm 2025 và 2030 tại các địa bàn đô thị, lần lượt 20 và 50% vào năm 2025 và 2030 tại các địa bàn ngoài đô thị.
Ngoài ra, Việt Nam cần chuẩn bị hệ thống điện có khả năng đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng và thiết lập mạng lưới sạc nhanh trong thập kỷ tới. “Kinh nghiệm quốc tế cho thấy trợ giá của Chính phủ vào hạ tầng sạc có thể hiệu quả gấp 6 lần so với hỗ trợ giá mua xe điện”, nhóm chuyên gia WB cho biết.
Bên cạnh đó, để đảm bảo lộ trình chuyển đổi hiệu quả và giảm thải, Việt Nam cần lưu tâm đến hoạt động tái chế pin xe điện sau sử dụng. Thực tế, tái chế pin còn mới mẻ ở Việt Nam, đồng nghĩa việc Chính phủ cần đóng vai trò quan trọng để khuyến khích các thành viên thị trường tham gia quản lý chất thải rắn.
